Literatura:

• „Motyle dzienne" M. Sielezniew, I. Dziekańska, wyd.I.2010, s.317
• „Motyle dzienne” M., I. Sielezniew, wyd.II.2024, s.349
• „Motyle dzienne Polski” J. Buszko, J. Masłowski, wyd.II, s.216
• „Atlas motyli” J. Twardowski, K. Twardowska, s.105
• „Motyle dzienne Polski. Atlas bionomii” A. Warecki, nr 150
• „Atlas motyli” H. Bellmann, s.144

Internet:

• Wikipedia
• Insektarium
• lepidoptera.eu
• baza.biomap.pl
• GBIF

Morza szum, ptaków śpiew / Złota plaża pośród drzew / Wszystko to w letnie dni / Przypomina motylaaa mi… - prawie dokładnie tak śpiewały Czerwone Gitary w ponadczasowym hicie Historia jednej znajomości. Skoro tak, w dzisiejszym odcinku zapraszam was na słoneczne plaże i wydmy Słowińskiego Parku Narodowego. Wśród piaskowej roślinności i nadmorskich sosen poszukamy typowo wakacyjnego motyla - skalnika semele (okres lotu: koniec czerwca – początek września). Nie będzie to jednak zadanie łatwe: ten średniej wielkości motyl (RS 44-55mm) jest mistrzem kamuflażu. Wzór na spodniej części skrzydeł maskuje go w sposób totalny i absolutny. Motyl siada na pniu sosny, przez chwilę ukazuje kropkę na pomarańczowym tle przedniego skrzydła, po sekundzie robi „szlast” i… znika. Odwrócisz wzrok i nie wiesz, gdzie siedzi.

Na szczęście od czasu do czasu skalnik musi coś jeść, a gorący piasek ma mimo wszystko niewiele do zaoferowania. Okoliczne łąki natomiast pełne są letnich kwiatów, w tym kwitnących jeżyn… Poza wydmami, to właśnie na jeżynach spotykałem go najczęściej (i to mimo tego, że zasadniczo woli błotko i sok wyciekający z drzew). Jak zaraz się przekonacie, na zielonym tle motyl po prostu jest zjawiskowo piękny, szczególnie kiedy prezentuje nam to przednie, pomarańczowe skrzydło. Wśród roślinności prezentuje je wyjątkowo chętnie – skrzydeł używa przecież w roli „odstraszacza” wszystkich, którzy mu przeszkadzają: innych motyli, much, pszczół, w ogóle: owadów.

Populacje skalnika semele występują zwykle w suchych, mocno nasłonecznionych siedliskach – motyl jest mistrzem termoregulacji. Wydmy, klify, wrzosowiska, piaskownie, piargi, stare kamieniołomy – wszystko dobre, co pozwala się dobrze dogrzać i doświetlić. Odpowiednie ustawienie ciała i skrzydeł względem Słońca pozwala motylowi utrzymać właściwą, pożądaną temperaturę, konieczną do błyskawicznego startu. Samiec bada każdego zbliżającego się owada, a kiedy zidentyfikuje receptywną samicę, macha przed nią skrzydłami i ustawia je tak, aby czułki samicy dotknęły skupisk łusek zapachowych na przednim skrzydle. Samica składa jaja pojedynczo na różnych gatunkach traw – wybiera te, które rosną w pełnym słońcu, zwykle otoczone nagą ziemią. Gąsienice lubią przed upałem chować się w piasku, pod kamieniami, w kępkach traw. Przepoczwarzają się zresztą też w piasku / w wysłanych jedwabiem jamkach tuż pod powierzchnią ziemi.

Na koniec tradycyjnie poszukamy źródła łacińskiej nazwy motyla (Hipparchia semele). To grecka mitologia. Semele - córka Kadmosa i Harmonii, kochanka Zeusa, matka Dionizosa (tego od wina i mistycznego szału). To pewnie nieprzypadkowe, że i w tej historii pojawi się mściwa Hera... To za podstępną namową zazdrosnej Hery Semele ubłagała kochanka, aby objawił się jej w całej swej potędze. Pamiętajcie, że zawsze trzeba uważać, o co się prosi, żeby czasem tego nie dostać... Zeus, który niebacznie przyrzekł Semeli wypełnić wszystko, czego by zażądała (ech, te kobiety!) stanął na wyskości zadania: zrobił spektakularne show, walił piorunami i ogniem... Semele, rażona piorunem, natychmiast spłonęła – i to nie żadnym tam metaforycznym rumieńcem. Padła martwa jak kłoda. Zeus wydarł z jej łona sześciomiesięczny płód i zaszył go we własnym udzie, a gdy nadszedł czas, Dionizos wyszedł na świat... no, wiecie, z tego uda... cały i zdrowy. Trochę później, już jako bóg, zszedł do Podziemia w poszukiwaniu matki. Udało się: Semele została przywrócona do życia, uniesiona do nieba, gdzie nosi imię Tyone. ■

tekst: Robert Bert Siata, 07 lutego 2024 //