Rusałka osetnik
Literatura:
"Motyle dzienne" M.Sielezniew, I. Dziekańska, s.232
"Motyle dzienne Polski" J. Buszko, J. Masłowski, wyd.II, s.149
"Atlas motyli", J. Twardowski, K. Twardowska, s.76
"Motyle dzienne Polski. Atlas bionomii", A. Warecki, nr 100
Internet:
Wikipedia
lepidoptera.eu
Insektarium
baza.biomap.pl
Nielegalni imigranci z Afryki już tu są! I to od lat! A imię ich Vanessa cardui. Jako że nie będą nam tutaj w obcych językach narzucali, jak owady zwać mamy – w Polsce mówimy na nich po naszemu, swojsko: rusałka osetnik.
No dobrze, żarty na bok. Te piękne, stosunkowo duże motyle (RS 55-60mm) migrują do Polski z południa Europy i z północnej Afryki pod koniec maja, pokonując setki kilometrów i znaczne różnice wysokości. Na ich liczebność ma wpływ głównie pogoda (np. intensywność opadów). W sprzyjających warunkach obserwuje się migracje setek tysięcy motyli - przykładowo w Izraelu w marcu 2019 ilość osobników osetnika oszacowano aż na milion! Rozwijające się w Polsce pokolenie odlatuje pod koniec lata z powrotem na południe – warunki klimatyczne nie pozwalają na przezimowanie. No dobrze, ale jak one to robią? Doświadczenia wykazały, że motyle kierują się czymś w rodzaju kompasu słonecznego – określają kierunek na podstawie położenia Słońca na niebie. To ciekawe, bo motyle przemieszczają się zarówno w dzień, jak i w nocy.
Oczywiście migracja ma wpływ na zachowania rozrodcze: diapauza/hibernacja nie występuje, osetniki są gotowe do rozmnażania przez cały rok. Po przybyciu na miejsce imagines od razu przystępują do łączenia się w pary i składania jaj. Gąsienice wylęgają się po tygodniu, potem potrzebują ok. miesiąca na rozwój i przepoczwarzenie. Krótko mówiąc, cały cykl może się zamknąć w przeciągu miesiąca. Taka możliwość istnieje szczególnie na południu – może pojawić się tam kilka pokoleń, co przekłada się na szybki wzrost liczby osobników na trasie wędrówki na północ. Zadanie ułatwia fakt, że gąsienice są polifagami – jednak, jeśli to możliwe, preferują rośliny o kolczastych lub owłosionych łodygach (osty, ostrożenie, żmijowce, łopiany). U motyli zaobserwowano dodatkowo „wysoki potencjał biotyczny” – jedna samica może „wyprodukować” stosunkowo dużą ilość potomstwa, nawet mimo niesprzyjających warunków środowiskowych. Zaobserwowano też, że motyle lubią kierować się w obszary, w których pada deszcz - opady mogą mieć pozytywny wpływ na ilość jaj oraz na lepszy rozwój gąsienic.
Zajmuję się motylami zbyt krótko, aby ocenić ich liczebność na przestrzeni ostatnich lat w odwiedzanych przeze mnie lokalizacjach. W 2022 roku zaobserwowałem jednak o wiele więcej osobników osetnika, niż rok później.
Łacińska nazwa motyla nawiązuje do ulubionej rośliny motyla, czyli oczywiście ostu (Carduus L.), podobnie zresztą jak i sporo nazw europejskich. Są jednak i niespodzianki, szczególnie te wszystkie piękności i malowane damy - wyjątkowo zgodni są tu Niemcy, Anglicy, Rosjanie i Francuzi.
Dorosłe motyle spotkać można praktycznie wszędzie: łąki, ogrody, rudery, centra miast… Niespecjalnie przepadają jedynie za lasami – może dlatego, że trudniej tam o nektar kwiatów, który jest podstawą ich diety. Gatunek kosmopolityczny, znany na prawie wszystkich kontynentach (oprócz Ameryki Południowej i Antarktydy). ■
„Chodzenie, w wersji idealnej, jest stanem, w którym umysł, ciało i świat spotykają się z sobą, jak gdyby były trzema prowadzącymi rozmowę postaciami, trzema dźwiękami niespodziewanie łączącymi się w akord. Wędrowanie pozwala nam na osadzenie się we własnym ciele i w świecie bez konieczności zajmowania się nimi. Daje swobodę myślenia bez niebezpieczeństwa całkowitego pogrążenia się i zatracenia we własnych myślach.
(...) Wydaje się, że piesza wędrówka ułatwia również poruszanie się w czasie, umysł bowiem wędruje swobodnie między planami, wspomnieniami i obserwacjami.” - Rebecca Solnit, "Zew Włóczęgi. Opowieści wędrowne"