Literatura:

• „Motyle dzienne" M. Sielezniew, I. Dziekańska, wyd.I.2010, s.88
• „Motyle dzienne” M., I. Sielezniew, wyd.II.2024, s.107
• „Motyle dzienne Polski” J. Buszko, J. Masłowski, wyd.II, s.47
• „Atlas motyli” J. Twardowski, K. Twardowska, s.24
• „Motyle dzienne Polski. Atlas bionomii” A. Warecki, nr 22
• „Atlas motyli” H. Bellmann, s.180

Internet:

• Wikipedia
• Insektarium
• lepidoptera.eu
• baza.biomap.pl
• GBIF

Ja wiem, że ten motyl uznawany jest za motyla na ogół pospolitego1, spotkać go można na obszarze całego kraju. Co innego jednak wiedzieć, a co innego - zobaczyć go na żywo. Paź królowej bowiem to motyl duży (rozpiętość skrzydeł od 6.5-8cm) piękny, majestatyczny i tak absurdalnie kontrastowy, że wygląda, jakby ktoś go wyciął z papieru i umieścił na łące. Spotkałem go po raz pierwszy w ostatnich dniach kwietnia 2023 i było to spotkanie całkowicie nieoczekiwane. Ponuro i lekki deszcz, przejaśnienia, trochę słońca zza chmur, pole jakiegoś młodego zboża przy lesie. I dwa osobniki. Zachwyt. Normalnie mnie zamurowało z wrażenia.

W 2022 r. udało mi się sfotografować jedynie dorosłą gąsienicę pazia królowej, na imago nie trafiłem. Swoją drogą, gąsienica bardzo charakterystyczna i słodziaszna - ma fajne pomarańczowe różki-widełki (osmateria), które wysuwa zaniepokojona, dodatkowo rozsiewając zapach kwasu masłowego/ananasa (ostry, ale przyjemny). Zarówno zapach, jak i wspomniane rogi, mają oczywiście odstraszać potencjalnych wrogów. Gąsienice podobno są niespecjalnie towarzyskie: nie lubią konkurencji i spychają się nawzajem z roślin żywicielskich.

O dorosłych motylach (imagines) można powiedzieć niewiele odkrywczych rzeczy: dymorfizm płciowy praktycznie niewidoczny, samice są poligamiczne, samce lubią gromadzić się na wzgórzach. Zwykle dwa pokolenia - wiosenne i letnie. Można jeszcze pochylić się nad nazwą: po angielsku i niemiecku Papilio machaon to "jaskółczy ogon" (swallowtail/Der Schwalbenschwanz), w języku czeskim z kolei motyl ma w nazwie koper włoski (Otakárek fenyklový), czyli ulubioną roślinę żywicielską.

To nazwy niepolskie. Polska bywała różna: witeź, jaskółczy ogon, sternik królowy (Żebrawski), sternik (Leśniewski). Linneusz zaproponował Papilio machaon: pierwszy człon nazwy oznacza po prostu motyla. Machaon zaś to sławny achajski medyk (a nawet: chirurg – jego imię pozostaje w związku z grecką nazwą noża), syn boga sztuki lekarskiej – Asklepiosa. Sławę zyskał w wojnie trojańskiej, w trakcie której opiekował się rannymi („naprawiał” między innymi samego Menelaosa, ugodzonego strzałą Pandara, i Filokteta, którego z kolei dosięgła strzała Heraklesa). Podobno był też jednym z wojowników zamkniętych w TYM drewnianym koniu – koniu, którego podstępem przekazano Trojanom, co zakończyło dziesięcioletni konflikt. Chociaż „zakończyło” to chyba nie jest dobre słowo na masakrę, którą zwycięzcy Achajowie urządzili mieszkańcom Ilionu, paląc miasto i mordując jego obrońców…

 ■

tekst: Robert Bert Siata, 29 kwietnia 2023 //